3 stycznia 2024 r.

Utwardzanie i wyrównywanie powierzchni ziemią. Rozpoczynając proces budowlany albo zamierzając wyrównać teren należy zastanowić się czy można w tym celu wykorzystać masy ziemi uzyskane podczas wykopu pod fundamenty albo otrzymane od kogoś nieodpłatnie. Zgodnie z ustawową definicją odpadem jest każda substancja lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany (art. 3 pkt 6 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach). W poniższym wpisie przedstawiam najważniejsze kwestie dotyczące możliwości samodzielnego wykorzystania mas ziemi na własne potrzeby, np. w celu utwardzenia powierzchni czy wyrównania terenu.

 

Kim jest posiadacz i wytwórca odpadów?

Przed omówieniem dopuszczalności  utwardzanie i wyrównywanie powierzchni ziemią. Posiadacz odpadów, stosownie do art. 3 ust. 1 pkt 19 ustawy o odpadach to, co do zasady, wytwórca odpadów lub osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna nieposiadającą osobowości prawnej, będące w posiadaniu odpadów. Natomiast dopiero w sytuacjach wątpliwych, domniemywa się, że władający powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na nieruchomości. Jeśli jest zatem jeden z podmiotów, o których mowa w art. 26 ust. 2 ustawy o odpadach zdanie pierwsze, to nie ma w ogóle potrzeby korzystania z domniemania zawartego w zdaniu drugim.

 

 

Z kolei wytwórcą odpadów (art. 3 pkt 32 ustawy o odpadach) jest każdy, którego działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów (pierwotny wytwórca odpadów), oraz każdego, kto przeprowadza wstępną obróbkę, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów. Wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej. Wytwórcą odpadów zdawanych do portowych urządzeń do odbioru odpadów ze statków w rozumieniu art. 5 pkt 9 ustawy z dnia 12 maja 2022 r. o portowych urządzeniach do odbioru odpadów jest podmiot świadczący usługę odbioru odpadów w porcie lub przystani morskiej.

 

Decyzja administracyjna nakazująca usunięcie odpadów

 Zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy o odpadach posiadacz odpadów jest obowiązany do niezwłocznego usunięcia odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania. W myśl art. 26 ust. 2 ustawy o odpadach w przypadku nieusunięcia odpadów wójt, burmistrz lub prezydent miasta, w drodze decyzji wydawanej z urzędu, nakazuje posiadaczowi odpadów usunięcie odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania, z wyjątkiem gdy obowiązek usunięcia odpadów jest skutkiem wydania decyzji o cofnięciu decyzji związanej z gospodarką odpadami.

W decyzji nakazującej usunięcie odpadów, poza ogólnymi wymogami wynikającymi z art. 107 k.p.a. określa się w szczególności:

1. termin usunięcia odpadów;
2. rodzaj odpadów;
3. sposób usunięcia odpadów.

Organy przy tym nie powinny wyznaczać terminu realizacji obowiązku, gdy dany termin pozostaje z woli ustawodawcy do określenie przez sam organ, bez uwzględnienia okoliczności sprawy, w tym czasu niezbędnego na wykonanie obowiązku. W przeciwnym wypadku nałożenie grzywny traci swój charakter środka przymuszającego do realizacji obowiązku, lecz staje się w istocie karą za brak realizacji zobowiązania. Organ powinien zatem rozważyć w kontekście zasady praworządności i zasady zaufania, w jakim terminie wykonanie nałożonego na stronę obowiązku będzie realnie możliwe i wyznaczyć termin dostosowany do okoliczności sprawy (vide: wyrok WSA w Gdańsku z dnia 19 września 2012 r., II SA/Gd 134/12 oraz wyrok NSA z dnia 22 marca 2016 r., II OSK 1824/14, CBOSA).

Decyzję nakazującą usunięcie odpadów wydaje się w stosunku do wszystkich posiadaczy odpadów odpowiedzialnych za gospodarowanie odpadami. Za wykonanie obowiązków wskazanych w decyzji posiadacze odpadów odpowiedzialni są solidarnie.

Nawet po wydaniu ostatecznej decyzji organ nadal może rozszerzyć obowiązek usunięcia odpadów. Jeżeli właściwy organ stwierdzi, że za gospodarowanie odpadami odpowiedzialny jest również inny posiadacz odpadów, może wydać decyzję o nałożeniu obowiązku wykonania ostatecznej decyzji nakazującej usunięcie odpadów, przez tego posiadacza odpadów. Odpowiedzialność posiadaczy odpadów za wykonanie decyzji jest solidarna.

Organ może zmienić, bez odszkodowania, sposób wykonania decyzji nakazującej usuniecie odpadów, w przypadku gdy wykonanie decyzji w sposób w niej wskazany okaże się niemożliwe lub może stwarzać zagrożenia dla życia, zdrowia lub środowiska lub inny sposób wykonania jest bardziej racjonalny ze względu na wymagania ochrony środowiska lub ze względów ekonomicznych przy zachowaniu właściwego poziomu ochrony życia, zdrowia ludzi i środowiska.

Jeżeli posiadacz odpadów nie posiada tytułu prawnego do nieruchomości, z której jest obowiązany usunąć odpady, władający powierzchnią ziemi jest obowiązany umożliwić posiadaczowi odpadów usunięcie odpadów z tej nieruchomości, a w przypadku wykonania zastępczego decyzji – organowi egzekucyjnemu. Władającemu powierzchnią ziemi przysługuje od posiadacza odpadów wynagrodzenie za udostępnienie nieruchomości.

 

 

Utwardzanie i wyrównywanie powierzchni ziemią a obowiązki wytwórcy odpadów

Jak stanowi art. 27 ust. 1 i 2 ustawy o odpadach wytwórca odpadów jest obowiązany do gospodarowania wytworzonymi przez siebie odpadami. Wytwórca odpadów lub inny posiadacz odpadów może zlecić wykonanie obowiązku gospodarowania odpadami wyłącznie podmiotom, które posiadają:

1) zezwolenie na zbieranie odpadów lub zezwolenie na przetwarzanie odpadów, lub

2) koncesję na podziemne składowanie odpadów, pozwolenie zintegrowane, decyzję zatwierdzającą program gospodarowania odpadami wydobywczymi, zezwolenie na prowadzenie obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych lub wpis do rejestru działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości – na podstawie odrębnych przepisów, lub

3) wpis do rejestru w zakresie, o którym mowa w art. 50 ust. 1 pkt 5

– chyba że działalność taka nie wymaga uzyskania decyzji lub wpisu do rejestru.

 

 

Utwardzanie i wyrównywanie powierzchni ziemią a możliwość samodzielnego poddania odpadów odzyskowi na potrzeby własne

Po pierwsze należy wskazać na ogólne wyłączenie mas ziemi spod regulacji ustawy o odpadach. Masy ziemne nie są odpadem w razie spełnienia przesłanek z art. 2 pkt 3 ustawy o odpadach (tzn. gdy chodzi o niezanieczyszczoną glebę i inne materiały występujące w stanie naturalnym, które zostały wydobyte w trakcie robót budowlanych, pod warunkiem, że materiał ten zostanie wykorzystany do celów budowlanych w stanie naturalnym na terenie, na którym został wydobyty). Utwardzanie i wyrównywanie powierzchni ziemią jest zatem w takiej sytuacji dopuszczalne bez ograniczeń. Jeśli natomiast są one przemieszczane (np. przyjęte od osób trzecich, nawet nieodpłatnie), a sposób gospodarowania nimi nie został określony w decyzjach wydanych na gruncie prawa budowlanego lub prawa wodnego, albo posiadacz odpadów przemieszcza je jeszcze przed uzyskaniem stosowanych decyzji, traktuje się je jak odpady i w związku z tym powinny być spełnione wymogi wynikające z ustawy o odpadach.

 

 

Po drugie, zgodnie z art. 27 ust. 8 ustawy o odpadach osoba fizyczna i jednostka organizacyjna niebędące przedsiębiorcami mogą poddawać odzyskowi tylko takie rodzaje odpadów, za pomocą takich metod odzysku, określonych w przepisach wydanych na podstawie ust. 10, i w takich ilościach, które mogą bezpiecznie wykorzystać na potrzeby własne. Ponadto zgodnie z art. 27 ust. 9 ustawy o odpadach posiadacz odpadów może przekazywać osobie fizycznej lub jednostce organizacyjnej niebędącym przedsiębiorcami określone rodzaje odpadów, do wykorzystania na potrzeby własne za pomocą dopuszczalnych metod odzysku, zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach wydanych na podstawie ust. 10.

Wspomnianymi przepisami jest obecnie rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie listy rodzajów odpadów, które osoby fizyczne lub jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami mogą poddawać odzyskowi na potrzeby własne, oraz dopuszczalnych metod ich odzysku (Dz. U z 2016 r. poz. 93).

Zgodnie z treścią tego rozporządzenia za dopuszczalne uznaje się wykorzystanie odpadów o kodzie 17 05 04 – gleba i ziemia, w tym kamienie, inne niż wymienione w 17 05 03 oraz o kodzie 20 02 02 gleba i ziemia, w tym kamienie do utwardzania powierzchni, w ilości maksymalnej 0,2 Mg/m² utwardzanej powierzchni (czyli 200 kg na m²) z zachowaniem przepisów odrębnych, w szczególności przepisów Prawa wodnego i Prawa budowlanego. Powinny być one przy tym magazynowanie w warunkach zapobiegających niekorzystnemu wpływowi na środowisko.

By zatem utwardzanie i wyrównywanie powierzchni ziemią było zgodne z prawem, posiadacz odpadów powinien legitymować się ważnym pozwoleniem na budowę albo pozwoleniem wodnoprawnym, ewentualnie wykazać, że korzysta z ustawowego zwolnienia od obowiązku ich uzyskania, względnie dokonał wcześniej wymaganego zgłoszenia. Sam fakt potencjalnej możliwości wykorzystania odpadów jest niewystarczający.

Dla kwalifikacji robót budowlanych jako budowli, w szczególności zaś dla ustalenia czy określone utwardzenie powierzchni gruntu na działce budowlanej korzysta ze zwolnienia z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę, istotne jest ustalenie co powstało w wyniku wykonywania robót oraz w jakim celu roboty były wykonywane.

Pomoc prawną i reprezentację w sprawach dotyczących decyzji nakazujących usunięcie odpadów lub związanych z gospodarowaniem odpadami zapewni Państwu nasza Kancelaria.