4 marca 2021

Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii ma publicznoprawny obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie do sieci (na zasadzie równoprawnego traktowania i przyłączania, w pierwszej kolejności, instalacji odnawialnego źródła energii) z nowymi odbiorcami (art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne, tekst jedn. Dz. U. z 2020 r., poz. 833 ze zm., dalej jako „Prawo energetyczne”).

 

 Spis treści

Obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie do sieci przez przedsiębiorstwo energetyczne z nowymi odbiorcami

Każdy podmiot ubiegający się o przyłączenie do sieci powinien złożyć w przedsiębiorstwie energetycznym, do którego sieci ubiega się o przyłączenie, wniosek o określenie warunków przyłączenia. Obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie do sieci przez przedsiębiorstwo energetyczne z nowymi odbiorcami nie jest obowiązkiem o charakterze bezwzględnym. Muszą jeszcze istnieć techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci i dostarczania paliw lub energii, a żądający zawarcia umowy spełnia warunki przyłączenia do sieci i odbioru. Ponadto obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie do sieci nie dotyczy przypadku, gdy ubiegający się o zawarcie umowy nie ma tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości, obiektu lub lokalu, do których paliwa gazowe lub energia mają być dostarczane.

Pojęcie warunków technicznych oraz warunków ekonomicznych stosowanych przez przedsiębiorstwo energetyczne

Pojęcia warunków technicznych oraz warunków ekonomicznych nie zostały przez ustawodawcę zdefiniowane. Pewną wskazówkę stanowią szczegółowe warunki funkcjonowania systemu gazowego, elektroenergetycznego oraz systemów ciepłowniczych, w tym warunki przyłączenia do sieci i wymagania techniczne, określone obecnie w rozporządzeniach Ministra Gospodarki odpowiednio z dnia 2 lipca 2010 r., z dnia 4 maja 2007 r. i z dnia 15 stycznia 2007 r.

Warunki techniczne

W świetle orzecznictwa sądowego brak warunków technicznych przyłączenia należy rozumieć jako techniczną przeszkodę o charakterze trwałym nie dającą się usunąć, pomimo podjęcia prób w tym celu. Muszą zatem istnieć obiektywne, nie dające się usunąć przeszkody uniemożliwiające realizację inwestycji mającej na celu przyłączenie nieruchomości, obiektu lub lokalu podmiotu ubiegającego się o zawarcie umowy, aby można było mówić o braku warunków technicznych przyłączeni (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 czerwca 2015 r., VI ACa 890/14).

Jak wynika z powyższego orzeczenia, warunki techniczne nie muszą istnieć tylko w dniu złożenia wniosku, ale należy również uwzględnić plany rozwoju przedsiębiorstwa energetycznego i możliwości rozwojowych sieci. Dlatego, co warto podkreślić, o istnieniu obowiązku przyłączenia decydują przesłanki wynikające z art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego, a nie jedynie wola przedsiębiorstw sieciowych lub dystrybucyjnych, które zajmują monopolistyczną pozycję na tym rynku.

Warunki ekonomiczne

Z kolei oceny istnienia warunków ekonomicznych najczęściej sprowadza się do tego, czy przedsiębiorstwo energetyczne posiada lub jest w stanie pozyskać środki finansowe na stworzenie warunków technicznych pozwalających na przyłączenie konkretnego źródła do sieci. Zgodnie z poglądem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrażonym w wyroku z 18 września 2002 r., XVII AmE 100/01, „z aksjologicznego punktu widzenia stan braku ekonomicznych warunków dostarczania może wystąpić jedynie w przypadkach wyjątkowych, a więc np. wówczas gdy obiekt odbiorcy położony jest w znacznej odległości od sieci lub w miejscu szczególnie trudno dostępnym”. W doktrynie prezentowany jest pogląd: „Najwięcej wątpliwości wiąże się z zakresem pojęcia „ekonomiczne warunki dostarczania”, przy braku jego ustawowej definicji. W takiej sytuacji należy założyć, że każda indywidualna odmowa zawarcia umowy o przyłączenie do sieci z powołaniem się na brak warunków technicznych lub ekonomicznych (wystarczy brak jednych bądź drugich), winna być szczegółowo uzasadniona. Należy w odmowie wskazać brak jakich konkretnych technicznych lub ekonomicznych warunków dostarczania jest przeszkodą do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci.” (J. Baehr, E. Stawicki, J. Antczak, Prawo energetyczne. Komentarz, Zakamycze 2003 r., str. 93).

Zgodnie z art. 7 ust. 9 Prawa energetycznego, przypadku gdy przedsiębiorstwo energetyczne odmówi przyłączenia do sieci z powodu braku warunków ekonomicznych, o których mowa wart. 7 ust. 1, za przyłączenie do sieci przedsiębiorstwo to może ustalić opłatę w wysokości uzgodnionej z podmiotem ubiegającym się o przyłączenie do sieci w umowie o przyłączenie do sieci.

Reasumując, regulację zawartą w art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego należy rozumieć w ten sposób, że bez uzasadnionego powodu, przedsiębiorstwo energetyczne nie może odmówić zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, zachowując jednak prawo do negocjowania jej treści.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 zdanie drugie Prawa energetycznego, jeżeli przedsiębiorstwo energetyczne odmówi zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, to ma obowiązek niezwłocznie pisemnie powiadomić o odmowie Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki i zainteresowany podmiot, podając przyczyny odmowy. Przez odmowę zawarcia umowy o przyłączenie należy rozumieć zarówno odmowę wydania warunków przyłączenia, jak i sytuację, gdy warunki przyłączenia wraz z projektem umowy przyłączeniowej zostały wprawdzie przez przedsiębiorstwo energetyczne wydane, jednak podmiot ubiegający się o przyłączenie do sieci nie zgadza się z ich treścią (wyrok SOKiK z dnia 10 października 2016 r., XVII AmE 132/15).

Co można zrobić, gdy przedsiębiorstwo energetyczne odmawia wydania warunków przyłączenia do sieci

Na podstawie art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego, w przypadku gdy przedsiębiorstwo energetyczne odmówi zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, podmiot ubiegający się o przyłączenie może zwrócić się do Prezesa URE z wnioskiem o rozstrzygnięcie zaistniałego sporu.

Zgodnie z powołanym przepisem Prezes Urzędu Regulacji Energetyki rozstrzyga w sprawach spornych dotyczących:

1. odmowy zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, w tym dotyczących zwiększenia mocy przyłączeniowej,
2. umowy sprzedaży,
3. umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw lub energii,
4. umowy o świadczenie usług transportu gazu ziemnego,
5. umowy o świadczenie usługi magazynowania paliw gazowych,
6. umowy o udostępnienie operatorowi systemu przesyłowego gazowego, za wynagrodzeniem, części instalacji służącej do magazynowania paliw gazowych (art. 4c ust. 3 Prawa energetycznego),
7. umowy o świadczenie usługi skraplania gazu ziemnego,
8. umowy kompleksowej,
9. nieuzasadnionego wstrzymania dostarczania paliw gazowych lub energii,
10. odmowy przyłączenia w pierwszej kolejności instalacji odnawialnego źródła energii,
11. odmowy przyłączenia w pierwszej kolejności infrastruktury ładowania drogowego transportu publicznego,
12. odmowy przyłączenia w pierwszej kolejności ogólnodostępnej stacji ładowania, o której mowa w art. 7 ust. 1a Prawa energetycznego,
13. odmowy przyłączenia mikroinstalacji,
14. nieprzyłączenia mikroinstalacji pomimo upływu 30 dniowego terminu,
15. nieuzasadnionego ograniczenia pracy lub odłączenia od sieci mikroinstalacji,
16. odmowy dokonania zmiany umowy o przyłączenie do sieci instalacji odnawialnego źródła energii w zakresie terminu dostarczenia po raz pierwszy do sieci energii elektrycznej,

Rozstrzygniecie sporu następuje w formie decyzji administracyjnej, od której służy każdej ze stron odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (art. 30 Prawa energetycznego). Wydając decyzję Prezes URE ma obowiązek rozstrzygnąć o wszystkich spornych postanowieniach umowy.

Czy każdy spór z przedsiębiorstwo energetyczne może być rozstrzygnięty przez Prezesa URE?

Powyższy katalog spraw rozstrzyganych przez Prezesa URE należy interpretować w sposób ścisły, tzn. tylko tych, które zostały wyraźnie wymienione w art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego.

Od powyżej opisanych przypadków należy odróżnić sytuację, gdy odbiorca ma już podpisaną umowę z przedsiębiorstwem energetycznym. Wówczas Prezes URE nie posiada kompetencji do rozstrzygnięcia zaistniałego sporu na tle realizacji postanowień umowy, jak również do zmiany jej postanowień. Spory na tym tle należy rozwiązywać przede wszystkim zgodnie z postanowieniami przewidzianymi w zawartej umowie, tj. polubownie, a w przypadku braku porozumienia na drodze postępowania cywilnego.

Przedsiębiorstwo energetyczne a polubowne rozstrzyganie sytuacji konfliktowych

W celu polubownego załatwienia sporu istnieje jeszcze jedna możliwość.  Otóż zgodnie z art. 31a ust. 1 Prawa energetycznego, przy Prezesie URE działa Koordynator do spraw negocjacji, prowadzący postępowania w sprawie pozasądowego rozwiązywania sporów między odbiorcami paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła w gospodarstwie domowym a przedsiębiorstwami energetycznymi oraz między prosumentami energii odnawialnej będącymi konsumentami a przedsiębiorstwami energetycznymi wynikłych z umów:

1. o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej, gazowej lub ciepłowniczej, w tym przyłączenia mikroinstalacji;
2. o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej lub gazu ziemnego;
3. o świadczenie usług przesyłania i dystrybucji ciepła;
4. sprzedaży;
5. kompleksowych.

Wspomniany Koordynator prowadząc postępowania w sprawie pozasądowego rozwiązywania sporów wymienionych wyżej:

1. umożliwia zbliżenie stanowisk stron w celu rozwiązania sporu przez jego strony lub
2. przedstawia stronom propozycję rozwiązania sporu.

Postępowanie przed Koordynatorem wszczyna się na wniosek odbiorcy paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła w gospodarstwie domowym albo prosumenta energii odnawialnej będącego konsumentem. Warunkiem wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania przed Koordynatorem jest podjęcie przez odbiorcę paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła w gospodarstwie domowym albo prosumenta energii odnawialnej będącego konsumentem próby kontaktu z przedsiębiorstwem energetycznym i bezpośredniego rozwiązania sporu (art. 31d ust. 1 i 2 Prawa energetycznego).

Zgodnie z § 1 rozporządzenia Ministra Energii z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie określenia wysokości progów finansowych wartości przedmiotu sporu, których przekroczenie uprawnia do odmowy rozpatrzenia sporu, Koordynator do spraw negocjacji może odmówić rozpatrzenia sporu między odbiorcą paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła w gospodarstwie domowym albo prosumentem będącym konsumentem a przedsiębiorstwem energetycznym, w przypadku gdy wartość przedmiotu sporu jest mniejsza niż 50 złotych albo większa niż 50 000 złotych.